Elia en Fluvius herhalen het belang van investeringen, flexibiliteit en beleidskeuzes om het hoofd te kunnen bieden aan stijgende aanvragen voor industriële elektriciteitsaansluitingen
- Aanvragen van bedrijven op distributienet en hoogspanningsnet blijven stijgen (maal vier op het distributienet en maal zes op het hoogspanningsnet in vijf jaar tijd)
- Hierdoor moeten projecten in heel het land steeds langer wachten op een aansluiting en neemt de congestie verder toe
- Netbeheerders blijven fors investeren in het net, maar ook andere maatregelen zijn noodzakelijk
- Er worden belangrijke stappen gezet op het vlak van flexibiliteit, maar om de wachtrij te verkleinen zijn ook duidelijke maatschappelijke keuzes nodig
- Voor het residentiële net is er vandaag geen impact
Tijdens een hoorzitting in de commissie Energie van het Vlaams parlement lichtten netbeheerders Elia en Fluvius vandaag de actuele uitdagingen en aanpak rond congestie op het Vlaamse elektriciteitsnet toe. Ook de Vlaamse Nutsregulator gaf een toelichting. Door de explosie aan aanvragen moeten bedrijven langer wachten op een aansluiting. Een flexibele aansluiting is voor de meeste aanvragen een oplossing in afwachting van een investering. Maar de mogelijkheid om keuzes te kunnen maken in de wachtrij, dringt zich op.
Congestie: een complex fenomeen met veel oorzaken en verschillende oplossingen
Elk netelement (zoals een lijn, kabel of transformator) heeft een maximale capaciteit: de hoeveelheid stroom die het veilig kan verwerken (uitgedrukt in MVA). Wie wil aansluiten op het net, doet een aanvraag bij de transmissienetbeheerder (grote industriële klanten) of distributienetbeheerder (kleinere industriële klanten). Dit kan gaan om producenten die stroom injecteren, verbruikers die stroom afnemen, of beide (bv. batterijen).
De netbeheerder berekent of er voldoende capaciteit is om alle gevraagde stromen op elk moment door elk netelement te laten vloeien, ook bij een storing (de N-1 situatie).
Als dat niet gegarandeerd kan worden, spreken we van netcongestie: er dreigt meer stroom door een element te gaan dan technisch mogelijk is. Je kan het vergelijken met filevorming op een snelweg. Maar stroom kan niet in de file staan, dus alles moet vooraf berekend worden om overbelasting te voorkomen. Netcongestie is dan ook in eerste instantie het resultaat van een berekening: we bekijken wat er werkelijk door een element stroomt en voegen daar de volumes aan toe waarmee we rekening moeten houden, zodat het netelement ook in de toekomst veilig blijft. Die optelsom zorgt er op dit moment voor dat in Vlaanderen vandaag op meerdere plaatsen door gebrek aan ruimte op het koppelpunt of het hoogspanningsnet enkel nog kan aangesloten worden met een vorm van flexibiliteit.
Daarnaast is het belangrijk te herhalen dat netcongestie niets te maken heeft met bevoorradingszekerheid of het totale aanbod van elektriciteit, maar enkel met de capaciteit van het netwerk om stroom te transporteren.
Tsunami aan aanvragen: een internationaal fenomeen
Sinds maart is het aantal aanvragen voor een elektriciteitsaansluiting vanuit bedrijven sterk gestegen, zowel bij Elia als bij Fluvius. Ten opzichte van vijf jaar geleden ontvangt Fluvius vier keer meer aanvragen, Elia zelfs zes keer meer. Op het hoogspanningsnet zien we momenteel een vertienvoudiging van het aantal studieaanvragen voor batterijen ten opzichte van hun huidige aanwezigheid. Voor datacenters is er de afgelopen jaren voor 70 TWh aan studieaanvragen ingediend, terwijl het totale elektriciteitsverbruik in België ongeveer 80 TWh bedraagt. Deze trend is ook zichtbaar op het hoogspanningsnet in het buiteland.
Elia verwacht dat veel van deze aanvragen niet zullen uitmonden in concrete projecten, maar ze verlengen wel de wachtrij, waardoor de doorlooptijd voor matuurdere projecten aanzienlijk toeneemt. Dit onderstreept de noodzaak van een maatschappelijk debat over welke types projecten het net moet ondersteunen en waar deze zich moeten situeren. Ook in onze buurlanden wordt deze discussie gevoerd. Daarom vragen Elia en Fluvius, naast investeringen en flexibiliteit, ook duidelijke maatschappelijke keuzes van het beleid.
Drie sporen nodig: investeren, flexibiliteit en keuzes
Elia en Fluvius benadrukken dat een structurele aanpak van congestie altijd een samenwerking is tussen netbeheerders, overheid, regulatoren en industrie en een combinatie is van drie sporen:
- Investeren: fors blijven investeren in de uitbreiding en versterking van het net.
- Flexibiliteit: flexibele aansluitingen en marktmechanismen inzetten om meer capaciteit vrij te maken en pieken op te vangen.
- Maatschappelijke keuzes: duidelijke beleidskeuzes en prioriteiten zijn nodig om de beschikbare capaciteit toe te wijzen aan projecten die het meeste bijdragen aan de Vlaamse en maatschappelijke doelstellingen.
Investeringen en flexibiliteit
De netbeheerders versnellen hun investeringen, met een investeringspiek in de komende jaren. Tegen 2030 zal Elia de investering in Vlaanderen (excl. offshore) verdrievoudigd hebben. Sinds de goedkeuring van het investeringsplan in 2022 zijn 34 projecten gerealiseerd en de volgende drie jaar zijn er nog 68 gepland. Op een tijdshorizon van 10 jaar zullen meer dan 200 projecten zijn afgerond. Fluvius voorziet jaarlijks 400 miljoen extra, bovenop de reeds voorziene 700 miljoen, om het distributienet proactief te versterken. Dit gebeurt met het oog op de versnelde elektrificatie van de industrie, die leidt tot hogere piekbelastingen.
Omdat zulke investeringen tijd vragen, blijven we inzetten op flexibele aansluitingen. Dit biedt bedrijven een tijdelijke oplossing om toch al toegang te krijgen tot het net, en werd onlangs goedgekeurd in het Vlaams Parlement. Op termijn kan een flexibele aansluiting ook als permanente oplossing dienen, waar dat maatschappelijk wenselijk is.
Maatschappelijke keuzes in samenwerking met het beleid
Gezien de grote volumes aan gereserveerde capaciteit is een strikter wachtrijbeheer (“queue management”) noodzakelijk. Door maturiteitscriteria en het principe ‘gebruik op tijd of raak het kwijt’(GOTORK) toe te passen, vermijden we dat speculatieve of niet-rijpe aanvragen de wachtrij blokkeren en waardevolle capaciteit innemen.
Daarnaast zijn maatschappelijke keuzes rond capaciteitstoewijzing volgens het “swimming lanes”-principe nodig. Zo kunnen verschillende categorieën gebruikers (industrie, batterijen, datacenters, hernieuwbare energie, enz.) elk een deel van de netcapaciteit benutten. Het huidige ‘first come, first served’-principe, waarbij de eerste die capaciteit aanvraagt deze ook krijgt, zorgt er immers voor dat het net niet altijd optimaal wordt gebruikt voor de maatschappelijke doelen waarvoor het oorspronkelijk is gebouwd.
Hoe gaat Fluvius vandaag om met concrete aanvragen
Fluvius heeft vandaag voor het merendeel van de 1656 aanvragen voor nieuwe of zwaardere bedrijfsaansluitingen op het distributienet die in behandeling zijn, een oplossing onder een vorm van flexibiliteit. Bij 181 aanvragen is een finaal onderzoek nodig, wat betekent dat er vandaag nog geen pasklare oplossingen klaar liggen. Maar evenzeer zijn er nog meer dan 600 aanvragen die wel klassiek aangesloten kunnen worden.
Samenwerking essentieel
Elia en Fluvius benadrukken dat een toekomstbestendig, haalbaar en betaalbaar elektriciteitssysteem alleen mogelijk is door nauwe samenwerking tussen netbeheerders, industrie, beleid en regulatoren. Op dat vlak werden de afgelopen maanden door alle partijen (van regulatoren tot kabinetten en beleidsactoren) waardevolle initiatieven genomen en concrete stappen gezet. De versnelling in de energietransitie vraagt veel veerkracht en oplossingsgericht denken, met aandacht voor de klant. Enkel door tegelijk te investeren, flexibiliteit te stimuleren en duidelijke keuzes te maken, kan Vlaanderen de energietransitie waarmaken zonder economische groei te fnuiken.
Lara Lammens
Marie-Laure Vanwanseele
Fluvius is het netbedrijf dat in Vlaanderen verantwoordelijk is voor het aanleggen, beheren en onderhouden van distributienetten voor elektriciteit, aardgas, riolering en warmte. Fluvius beheert ook het gemeentelijke openbare verlichtingspark. In totaal beheert het bedrijf 230.000 kilometer aan nutsleidingen en 7 miljoen aansluitingen. Fluvius is in alle Vlaamse steden en gemeenten actief.
Elia Transmission Belgium is de beheerder van het Belgische transmissienet voor elektriciteit. We beheren het Belgische hoogspanningsnet van 30.000 tot 400.000 Volt. Dit net strekt zich uit over in totaal meer dan 8.802,50 km lijnen, ondergrondse en onderzeese kabels verspreid over heel België. Met een betrouwbaarheidsgraad van 99,99% geven we de samenleving een robuust elektriciteitsnet, wat belangrijk is voor de socio-economische welvaart. We zorgen dat productie en verbruik op elk moment in balans zijn.